Anlaşmalı/ muvazaalı boşanma, ölmüş sigortalı/ emekli babası ya da anası üzerinden yetim aylığı almak için kadının kocası ile anlaşarak resmi olarak boşanmalarına rağmen karı-koca hayatını devam ettirmeleridir.
MUVAZAALI BOŞANMALAR
Muvazaalı ya da danışıklılık, tarafların gerçek iradelerine uymayan ve aralarında hüküm, sonuç doğurmayan bir görüşü yaratmak maksadıyla anlaşmak. Yine, tarafların gerçekte yapmak istemedikleri bir hukuki işlemi 3. kişileri aldatmak amacıyla yapıyormuş gibi görünmelerine muvazaalı işlemler denir. Kısacası muvazaalı işlemlerde aldatma, hile vardır. Kanuna karşı hile vardır.
Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu gereği sigortalının ölümü sonrasında geride kalanların mağduriyetini gidermek amacıyla yetim ya da ölüm aylığı bağlamaktadır. Bunun kriterleri vardır. Bu durum 5510 sayılı Kanun’un 34’üncü ve 54’ncü maddelerinde düzenlenmiştir.
Kanunun ilgili maddelerinde bu durum düzenlenmiş iken vatandaşlarımızın bir kısmı kocalarından muvazaalı, başka tabirle anlaşmalı bir şekilde boşanarak ölmüş ana ya da babalarının maaşlarını almaktadırlar.
Sosyal devlet geleneği içinde toplumda kadınların mağduriyetlerini gidermek için düzenlenmiş olan yetim aylığı bazı vatandaşlarımız tarafından amacının dışına çıkarılmaktadır ( İşin esası yetim aylığının kendisi de tartışmalara açık başka bir konudur). Yine aylıkların miras gibi algılanması sonucu ‘devlete neden kalsın, ben alayım’ mantığını doğurduğu gibi kamu adalet anlayışını da zedelemektedir. Çünkü amaç kadınları korumaksa ebeveyni sigortalı olmayan çok sayıda mağdur kadınlar da bulunmaktadır. Yine eşitsiz gelir dağılımına sebebiyet verdiği de tartışılabilir.
Muvazaalı boşananlar, sigorta primi ödeyen vatandaşların primleri üzerinden haksız şekilde aylık almaktadırlar. Ülkenin ekonomik durumu, istihdam sorunuyla beraber gelen işsizler ordusunu düşündüğümüzde haksız bir aylık olduğu su götürmez bir gerçektir. Yetim aylığı miras değildir.. Bu tamamen kadınların mağdur olmasını önlemeye yönelik eski bir uygulamadır.
Zaten, Sosyal Güvenlik hizmetleri kişilerin ödediği primlerle orantılı değildir. Hizmet bir nevi havuz sistemi ile yürütülmektedir. Yoksa genelleme yaptığımızda sigorta primleri aylık, gelir ve sağlık sunumunu karşılamanın uzağındadır. Kısaca bugünün çalışanları dünün çalışmışlarının aylık, gelir ve sağlık primlerini ödemektedir.
Anlaşmalı ya da muvazaalı veyahut danışıklı boşanmalardan oldukça muzdarip olan Kurum, eski kanunlara göre fazla bir şey yapamıyordu. Ayrıca 2004 yılında zinanın suç olmaktan çıkarılması da tahkikat yapılmasını ortadan kaldırıyordu. Bu hal karşısında Sosyal Güvenlik Kurumu’nun isteği üzerine, 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu çıkarılırken 96’ncı madde düzenlenerek muvazaalı boşanmaların önüne geçilmesi amaçlanmıştır.
Anlaşmalı/ muvazaalı boşanma, ölmüş sigortalı/ emekli babası ya da anası üzerinden yetim aylığı almak için kadının kocası ile anlaşarak resmi olarak boşanmalarına rağmen karı-koca hayatını devam ettirmeleridir.
5510 sayılı Kanun’un 96’ncı maddesinin son fıkrasında “ eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu kişilere ödenmiş olan tutarlar, 96’ncı madde hükümlerine göre geri alınır” denilerek bu konudaki boşluk giderilerek muvazaalı boşanma yoluyla haksız kazanç elde edenlerle mücadele edilmesinin yolu açılmış oldu.
Muvazaalı boşanmaların devlete maliyetinin milyonlarca lira olduğu göz önüne alınırsa bu durumun önemi daha da iyi anlaşılacaktır. Örneğin, Zonguldak SGK İl Müdürlüğü’ne yapılan 3200 adet ihbarın 1487’si 2009 yılında sonuçlandırılarak haksız aylık alanların maaşları kesilmiştir.
Bu durumla ilgili Diyanet İşleri Başkanlığı da bir açıklama yapma gereği hissederek “hileli boşanma sonucu alınan paranın helal olmayacağını, ölen kimselerin hangi çocuklarının yardım alacağının kanunda belli olduğunu, maaş almak için boşanmak ya da yasal da olsa dinimizce hile olduğunu, caiz olmadığını” ifade etmiştir.
Haksız şekilde alınan bu paralar milletin cebinden çıktığı gibi sosyal güvenlik ve sağlık hizmetleri de sekteye uğramaktadır.
Vatandaşlarımız sosyal güvenlikle alakalı sorunlarını SGK İl Müdürlüklerine dilekçe ile bildirebileceği gibi ALO 170’i arayarak ihbar yapabilmektedir.
12.01.2010
Tahsin ÇAYIROĞLU
DÜZELTME: 9’ncu paragraftaki 5510 sayılı Kanun’un 56’ncı maddesi yerine 96’ncı maddesi ibaresi kullanılmıştır. Doğrusu şu şekilde olmalı; “5510 sayılı Kanun’un 56’ncı maddesinin son fıkrasında “ eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu kişilere ödenmiş olan tutarlar, 96’ncı madde hükümlerine göre geri alınır” denilerek bu konudaki boşluk giderilerek muvazaalı boşanma yoluyla haksız kazanç elde edenlerle mücadele edilmesinin yolu açılmış oldu.
Özür diliyorum..